Cortisol in 24 uurs urine test

Indicaties

Diagnostiek bij verdenking op hypercortisolisme.

Achtergrond

De meting van cortisol in 24 uurs urine is een maat voor het vrije cortisol gedurende die dag. In tegenstelling tot serum cortisol, wordt cortisol in 24 uurs urine niet beïnvloed door de concentratie cortisol bindend globuline (CBG). Het verdient de aanbeveling om cortisol in 24 uurs urine te corrigeren voor het kreatinine gehalte, om zo variaties ten gevolge van de geconcentreerdheid van de urine te voorkomen. Om dag-dag variaties te reduceren dient men cortisol in 24 uurs urine minimaal twee maal te laten bepalen.

Werkwijze

a. Contactgegevens van de uitvoerenden en verantwoordelijken

b. (relatieve) Contra-indicaties

• Gebruik exogene steroïden (fysiologisch + analytisch)

c. Bijwerking en mogelijke complicaties

• Geen

d. Voorbereiding/ voorzorgsmaatregelen

• Geef een urinebokaal zonder conserveringsmiddel mee.

e. Uitvoering

• Blaas leegplassen in toilet.
• Noteert de starttijd en datum op de bokaal.
• Verzamel gedurende exact 24 uur alle urine in de bokaal.
• Exact na 24 uur op de volgende dag wordt laatste urine verzameld in de bokaal.
• Eindtijd en datum worden op de bokaal genoteerd.
• Bokaal wordt binnen 48 uur ingeleverd bij laboratorium.
• Van de urine wordt het volgende bepaald: volume, cortisol, kreatinine

f. Bepalingsmethoden laboratorium

Let op! Bepalingsmethoden kunnen per laboratorium verschillen. Cortisol in urine: LC-MSMS of immunoassay

g. Referentiewaarden

Zie h.

h. Interpretatie

Let op! Afkapgrenzen en interpretatie zijn methode-afhankelijk. Overleg met uw endocrinoloog en/of laboratorium specialist klinische chemie voor de afkapgrenzen voor uw laboratorium en interpretatie van de test.

Voor de interpretatie van de cortisol in 24 uurs urine is het van belang dat de 24 uurs urine verzameling volgens voorschrift is verlopen. Controleer daarom altijd start en eindtijd en de bijbehorende datum.

i. Opmerkingen

• Samen met de overnacht dexamethasonsuppressietest en de middernacht speekselcortisol is de cortisol in 24-uurs urine de methode om hypercortisolisme aan te tonen dan wel uit te sluiten.
• Hoewel de meeste laboratoria tegenwoordig zeer specifieke meetmethodes gebruiken voor het meten van cortisol in 24 uurs urine (LC-MS/MS), dient men bij twijfel toch het laboratorium te raadplegen om specifieke analytische interferentie uit te sluiten.
• Foutief verhoogde cortisol excreties kunnen voorkomen bij:
  • overmatig vochtinname (≥5 liter/dag). Dit leidt tot overmatige cortisol excretie. Ook cortisol/kreatinine ratio is verhoogd
  • Remming van 11ß–hydroxysteroid dehydrogenase, zoals bijvoorbeeld door drop, zoethout(thee) en sommige medicijnen (Carbenoxolon)
  • Sommige synthetische glucocorticoïden
  • Methodeafhankelijk (met name bij immunoassays)
• Foutief verlaagde cortisolconcentraties kunnen voorkomen bij
  • Verminderde filtratie ten gevolge van slechte nierfunctie; advies corrigeer voor kreatinine.

Literatuur

• Pecori Giraldi F, Ambrogio, AG, De Martin, M, Fatti LM, Scacchi M, Cavagnini F, “Specificity of first-line tests for the diagnosis of Cushing’s syndrome: assessment in a large series J Clin Endocrinol Metab. 2007, 92(11):4123–4129
• Nieman LK, Biller BM, Findling JW, Newell-Price J, Savage MO, Stewart PM, Montori VM, “The diagnosis of Cushing’s syndrome: an Endocrine Society Clinical Practice Guideline.“ J Clin Endocrinol Metab. May 2008, 93(5):1526–1540
• Francesca Pecori Giraldi, Alberto G. Ambrogio, “Variability in laboratory parameters used for management of Cushing’s syndrome”, Endocrine. 2015; 50(3): 580–589
• Bons JA, et al. Cortisol and Cushing’s syndrome. Ned Tijdschr Geneeskd. 2012;156(10):A3556.

Ideeën & opmerkingen

Heeft u naar aanleiding van deze informatie ideeën of suggesties dan verzoeken wij u contact op te nemen.