Hypogonadisme / testosterontekort bij volwassen mannen
Wat is hypogonadisme / testosterontekort?
Testosteron is het mannelijk geslachtshormoon, dat zorgt voor onder andere spieropbouw, gezichts- en lichaamsbeharing. Het speelt verder een rol bij de productie van zaadcellen, de aanmaak van rode bloedcellen en het behoud van de botsterkte. Er is sprake van een testosterontekort (ook wel hypogonadisme genoemd) als er bij herhaling een te lage concentratie van testosteron in het bloed wordt gemeten, in combinatie met een of meerdere van onderstaande klachten.
Klachten passend bij testosterontekort
- Verminderd seksueel verlangen (libido)
- Vermoeidheid
- Verminderde spierkracht
- Stemmingsstoornis of depressieve klachten
- Erectiestoornis
- Opvliegers
- Verminderde botsterkte (eventueel leidend tot botontkalking en botbreuken)
Oorzaken van testosterontekort
Een testosterontekort ontstaat doordat de zaadballen te weinig testosteron aanmaken. Dit kan komen door een oorzaak in de zaadballen zelf of door een oorzaak hierbuiten (bijvoorbeeld door een aandoening van de hypofyse, het hormoonproducerend orgaan in het brein, of door andere ziekten).
Testosterontekort kan vanaf de geboorte aanwezig zijn, dan is er vaak sprake van een erfelijke aandoening. Ook kan het testosterontekort later in het leven optreden door andere oorzaken. Enkele voorbeelden hiervan zijn het gebruik van anabole steroïden, medicatie die wordt gebruikt bij behandeling van prostaatkanker, of een operatie of bestraling in het gebied waar de zaadballen liggen.
Tenslotte kan het testosterongehalte ook dalen bij ouder worden en bij overgewicht, zonder dat er sprake is van een onderliggende ziekte van de zaadballen.
Als u een arts bezoekt vanwege testosterontekort / hypogonadisme kunt u het volgende verwachten:
Vragen tijdens het consult
Naast het bespreken van de specifieke klachten die u ervaart, zal er gesproken worden over onder andere:
- Uw puberteit
- (biologische) Kinderen en eventuele kinderwens
- Aanwezigheid van plasklachten
- Of uw familieleden heeft met prostaatkanker
- Behandelingen of operaties die u in het verleden heeft ondergaan
- Gebruik van medicatie, inclusief eventueel gebruik van anabole steroïden
- Alcoholgebruik en roken
Lichamelijk onderzoek
Er wordt gekeken naar uw spiermassa, grootte van de zaadballen, haargroei, de vetverdeling en eventuele afwijkingen van de borstklier. Ook wordt u gewogen en gemeten om uw BMI te kunnen berekenen.
Aanvullend onderzoek
Er wordt minimaal twee keer bloed geprikt om uw testosteron en andere bloedwaardes te kunnen meten. Het is belangrijk dat de bloedafname voor 10.00 ‘s ochtends plaatsvindt (tenzij u nachtdiensten werkt, dan wordt een ander geschikt moment met u afgesproken) en het liefste voordat u heeft ontbeten. Daarnaast kunt u worden doorverwezen naar een uroloog voor bijvoorbeeld een zaadonderzoek.
Benadeling van testosterontekort
Het hangt af van de oorzaak van het testosterontekort of er een behandeling nodig is en zo ja, of dit een tijdelijke of langdurige behandeling is. De behandeling heeft als doel om uw klachten te verminderen en negatieve gevolgen van testosterontekort voor uw gezondheid te voorkomen.
Het testosterontekort kan worden aangevuld door toediening van testosteron. Dit kan met injecties in de spier; er bestaan korter werkende injecties die 1x per 2-4 weken gegeven worden en langer werkende injecties die 1x per 12 weken worden toegediend. Testosteron kan ook worden toegediend via een gel die u dagelijks aanbrengt op uw huid.
Testosteron is alleen verkrijgbaar op recept via uw behandelaar en uitgebreide instructies over het juiste gebruik hiervan vindt u in de bijsluiter. De flacons voor injectie kunt u bij kamertemperatuur bewaren. Momenteel geldt er een eigen bijdrage voor de injecties; deze bijdrage is aanzienlijk hoger voor de langwerkende injecties. Voor de gel hoeft u geen eigen bijdrage te betalen.
Als het testosterontekort het gevolg is van een aandoening van de hypofyse dan kan ook behandeling gegeven met hormonen die de testosteronaanmaak door de zaadballen stimuleren. Uw arts kan u hierover meer uitleg geven. Als het testosterontekort het gevolg is van een aandoening van de zaadballen dan is alleen behandeling met testosteron mogelijk.
Vruchtbaarheid
Het starten van testosteronmedicatie heeft een negatief effect op de vruchtbaarheid. Dit komt omdat testosteronmedicatie de lichaamseigen aanmaak van testosteron afremt; dit is in principe een omkeerbaar proces, maar het is onbekend hoe lang het precies duurt voordat de zaadproductie weer op gang komt na staken van de medicatie.
Bijwerkingen van testosteronmedicatie
Na het starten van testosteronmedicatie kunnen soms de volgende klachten optreden:
- Huidreactie (acne, jeuk of huidirritatie op plek van aanbrengen gel)
- Pijn op de plek van injectie
- Borstvorming
- Mentale veranderingen, bv sneller geïrriteerd zijn
- Veel erecties
- Vergroting van de prostaat waardoor plasklachten kunnen optreden
- Verhoging van het aantal rode bloedcellen
Bij normaal gebruik van de testosteronmedicatie is de kans op bijwerkingen klein. Verhoog niet op eigen initiatief de dosering, maar altijd in overleg met uw arts.
Mocht u last krijgen van deze of andere eventuele bijwerkingen, neem dan contact op met uw arts.
Overige controles
Na het starten van de testosteronmedicatie zult u regelmatig gecontroleerd worden door een arts waarbij ook in het bloed enkele waardes worden gecontroleerd. Verder zal uw bloeddruk worden gemeten bij controles. In sommige gevallen zal de botsterkte worden bekeken door middel van een botdichtheidsmeting. Naarmate u de testosteronmedicatie langer gebruikt, zullen de periodes tussen de controles langer worden.