Dexamethason suppressie test (7 mg iv)

Indicaties

Differentiële diagnostiek om onderscheid te maken tussen een hypofysaire en ectopische bron van ACTH overproductie als oorzaak van endogeen hypercortisolisme bij ontbreken van evidente hypofyse-lesie (>6 mm) .

Achtergrond

Het doel van de test is om onderscheid te maken tussen een hypofysaire en ectopische bron van ACTH overproductie als oorzaak van endogeen hypercortisolisme.

Hoewel overproductie van ACTH door een hypofysaire bron (Morbus Cushing: ACTH producerend hypofyse adenoom) niet gesupprimeerd wordt door een lage dosis (1 mg) dexamethason, laat het zich vaak wel supprimeren door een hoge dosis (7 mg) dexamethason door het bestaan van feedback mechanismen. Een ectopische bron (zoals een neuro-endocriene tumor) van ACTH overproductie laat zich meestal niet onderdrukken door dexamethason gezien de afwezigheid van feedback mechanismen.

Werkwijze

a. Contactgegevens van de uitvoerenden en verantwoordelijken

b. (relatieve) Contra-indicaties

• Leeftijd < 18 jaar
• Zwangerschap (verminderde respons op dexamethason)
• Anticonceptiva systemisch (minstens 6 weken voor test staken  )
• Gebruik exogene steroïden (fysiologisch + analytisch)
• Anti-epileptica (versnelde dexamethasonklaring)

c. Bijwerkingen en mogelijke complicaties

• Niet anders dan die kunnen optreden bij toediening van dexamethason.

d. Voorbereiding/ voorzorgsmaatregelen

• Patiënt mag een licht ontbijt nuttigen op de ochtend van de test.

e. Uitvoering

• Patiënt ligt in bed of stoel en bloeddruk wordt gecontroleerd.
• Breng een veneuze infuuslijn aan.
• Begin de test met 3 bloedafnames voor de basale cortisolconcentraties op de tijdstippen 30 minuten, 15 minuten en 0 minuten voor starten van toediening van dexamethason (t=-30, -15, 0 minuten) (conform onderstaand schema).
• Start na derde bloedafname toediening dexamethason 1 mg per uur via continu infuus.
• Patiënt mag een lichte lunch nuttigen.
• Neem bloed af voor een cortisolbepaling op de tijdstippen t=+6:45, +7:00, +7:15 uur en beëindig de dexamethason toediening.
• Verwijder na het beëindigen van de test de venflon en plak af met een pleister.

f. Bepalingsmethoden laboratorium

Let op! Bepalingsmethoden kunnen per laboratorium verschillen.

Cortisol in plasma/serum: LC-MSMS of immunoassay

g. Referentiewaarden

Zie h.

h. Interpretatie

Let op! Afkapgrenzen en interpretatie zijn methode-afhankelijk. Overleg met uw endocrinoloog en/of laboratorium specialist klinische chemie voor de afkapgrenzen voor uw laboratorium en interpretatie van de test.

Als indicatie wordt voor sommige methoden in de literatuur een afkapgrens van 190 nmol/L genoemd.

Een cortisol daling van meer dan de afkapgrens na intraveneuze toediening van 7 mg dexamethason, wijst op suppressie van de cortisol productie door hoge dosis dexamethason en kan passen bij een hypofysaire bron van ACTH overproductie.

Is de cortisoldaling na 7 mg dexamethason minder dan de afkapgrens, kan dat bij een ectopische bron van ACTH overproductie passen.

i. Opmerkingen

Het onderscheidend vermogen van deze test is matig; er is een grijs gebied. Een standaard plek in de diagnostische work-up van ACTH afhankelijk hypercortisolisme wordt door sommigen betwijfeld.

Literatuur

• Biemond et al Ann Int Med 1990; 112: 738-42
• Bogaert et al Clin Endocrinol 1999;51:193-8
• Van Aken et al. NTVG 150 (2006) 2359-2364.

Ideeën & opmerkingen

Heeft u naar aanleiding van deze informatie ideeën of suggesties dan verzoeken wij u contact op te nemen.