Stoppen van Denosumab

Een aantal jaren geleden kwam het middel Denosumab, een antilichaam tegen RANKL, op de markt voor de behandeling van o.a. osteoporose en  preventie van botcomplicaties bij skeletmetastasen. In de CBO-richtlijn Osteoporose en Fractuurpreventie (2011) staat nog weinig informatie over de duur van behandeling met denosumab, omdat dit middel pas dat jaar werd geïntroduceerd. Het Farmacotherapeutisch Kompas stelt dat de optimale behandelduur van osteoporose met botresorptieremmers niet is vastgesteld. Na 5 jaar gebruik dient men de behandeling te heroverwegen op basis van risicoprofiel. In praktijk stoppen veel behandelaars de behandeling met bisfosfonaten na een periode van 5 jaar en doet men voor denosumab hetzelfde. Daarnaast zijn er patiënten zijn die op eigen intiatief stoppen met de medicatie.

Al in de fase 2 studie bleek dat na het stoppen van behandeling met Denosumab de botdichtheid in het eerste jaar weer snel afnam, tot een waarde van vóór de behandeling. Dit wordt toegeschreven aan het feit dat denosumab, anders dan bisfosfonaten, niet bindt aan het skelet waardoor na stoppen een versnelling van de botafbraak optreedt (“rebound effect”). Daarnaast zij er aanwijzingen dat dit rebound effect in het eerste jaar na stoppen gepaard kan gaan met multipele wervelfracturen.

Alhoewel er onduidelijkheid is over de frequentie van optreden van ‘rebound’ wervelfracturen na het staken van denosumab, zijn er voldoende argumenten om deze behandeling niet zomaar te stoppen zonder een alternatieve behandeling te overwegen. Bij personen met een verhoogd fractuurrisico, gedefinieerd als T-score < -2.5, of < -2.0 met multipele eerdere wervelfracturen of andere belangrijke risicofactoren, valt het te overwegen om de behandeling met denosumab te continueren, dan wel het effect te bestendigen met een infuus met zoledroninezuur of  met een oraal bisfosfonaat.

In samenwerking met de Osteoporose vereniging en KNMP heeft het Bot netwerk van de NVE een schrijven opgesteld voor Apothekers om te verspreiden. Patiënten die denosumab gebruiken en voorschrijvende artsen waaronder huisartsen krijgen dit schrijven van hun apothekers. Hierin wordt gewezen op het feit dat denosumab niet zomaar gestaakt mag worden.

De boodschap aan patiënten is: niet stoppen zonder overleg met de voorschrijvend arts. De kans bestaat dat patiënten daarop met vragen naar het spreekuur komen. In de artsenbrief staat ook aangegeven op welke wijze de nadelige gevolgen van stoppen met denosumab kunnen worden opgevangen.

Wilt u meer achtergrondinformatie? Hieronder staan enkele artikelen over dit specifieke onderwerp.

1. Tsourdi E, Langdahl B, Cohen-Solal M, Aubry-Rozier B, Eriksen EF, Guañabens N, Obermayer-Pietsch B, Ralston SH, Eastell R, Zillikens MC. Discontinuation of Denosumab therapy for osteoporosis: A systematic review and position statement by ECTS. 2017;105:11-7.
2. Anastasilakis AD, Polyzos SA, Makras P, Aubry-Rozier B, Kaouri S, Lamy O. Clinical Features of 24 Patients With Rebound-Associated Vertebral Fractures After Denosumab Discontinuation: Systematic Review and Additional Cases. J Bone Miner Res. 2017;32:1291-6
3. Tsourdi E, Zillikens MC. Certainties and Uncertainties About Denosumab Discontinuation. Calcif Tissue Int. 2018 Jul;103(1):1-4.
4. Wolffenbuttel BHR, Abma EM, Appelman-Dijkstra NM. Het Denosumab Dilemma Ned Tijdschr Geneeskd. 2018 May 14;162